پایگاه تحقيقات
«بز مرخز»
مقدمه:
بز مرخز به نام محلي(بزنه مه ره ز ) تنها نژاد بز تك پوششي كشور و مولد اليافي براق، ظريف و نرم به نام محلي( مه ره ز) است كه فقط توسط اين نژاد توليد مي‌شود. اين بز در زيستگاه اصلي پرورش خود در بخشهاي آلوت و آرمرده شهرستان بانه جزء اصلي درآمد زايي خانوار هاي پرورش دهنده محسوب شده و نقش اساسي را در شيوه بهره برداري سنتي موجود ايفا مي‌كند. كاهش جمعيت بز مرخز به دلايل متعدد از جمله: جلو گيري از سر شاخه زني درختان بلوط و محدوديت در منابع خوراك دامي، نبود سياستهاي حمايتي از دامهاي توليد كننده الياف، وجود مشاغل پر درآمد در منطقه، عدم استقبال جوانان از دامداري سنتي، عدم توسعه صنايع فرآوري، سود‌آوري كمتر در مقايسه با ساير دامهاي پرورشي و … مهمترين چالش موجود است. در حال حاضر حفظ اين ذخيره ژنتيكي در معرض نابودي، اصلاح آن بمنظور كاهش هزينه هاي نگهداري و پرورش و انجام پژوهشهاي كاربردي بر‌اساس ظرفيت و استعدادهاي توليدي آن ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. در اين راستا ايستگاه تحقيقات بزمرخز سقز بستر مناسبي براي انجام پژوهشهاي ايستگاهي بوده و در پروژه هاي حفظ و اصلاح بز مرخز مي تواند نقش بسزايي داشته باشد.
موقعيت و شرايط جغرافيايي ايستگاه
ايستگاه سقز در 5 كيلومتري جنوب شهر سقز واقع شده‌است. ايستگاه در منطقه‌اي كوهستاني با اقليم سرد نيمه خشك قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دريا در حدود 1540 متر است. طول جغرافيايي محل 46 درجه و 19 دقيقه و عرض جغرافيايي آن 36 درجه و 14 دقيقه مي‌باشد. ميانگين بارندگي و حداقل و حداكثر دما در شهرستان سفز در ده سال گذشته به ترتيب 507 ميليمتر، 1/4- و 31+بوده است.
تاريخچه ايستگاه:
1361 : خريد زمين ايستگاه
1362 : شروع عمليات اجرايي
1364 : واگذاري ايستگاه به سپاه پاسداران سقز تحت عنوان پادگان آموزشي
1369 : تحويل ايستگاه به اداره كشاورزي سقز
1370 : اسكان آوارگان عراقي
1371 بازسازي بخشي از ايستگاه توسط اداره كشاورزي سقزو انتقال مالكيت ايستگاه به سازمان جهاد سازندگي (تفكيك وظايف)
1374 : تحويل ايستگاه به مركز تحقيقات منابع طبيعي و امور دام كردستان
توضيح: از زمان احداث تا زمان واگذاري ايستگاه به مركز تحقيقات، صرفاً در سال 1372 در يك فاصله زماني كوتاه از سالنهاي پرورش طيور جهت پرورش جوجه گوشتي استفاده شده است.
مشخصات ايستگاه:
مساحت ايستگاه : 11 هكتار
زير بناي تأسيسات موجود : 17020 متر مربع
خانه كارگري : 10 واحد به مساحت 990 متر مربع
ساختمان اداري : 6 واحد به مساحت 594 متر مربع
انبار كندوهاي زنبور عسل : 354 متر مربع
سالن پرورش طيور : دو سالن پرورش مرغ تخم گذار 24000 قطعه اي
يك سالن پرورش جوجه گوشتي 10000 قطعه اي
جمعاً به مساحت 4350 متر مربع
انبار علوفه و كنسانتره : 7 سالن جمعاً به مساحت 3308 متر مربع
سالن پرورش بز و گوسفند : 4 سالن به ظرفيت 600 رأس جمعاً 3057 متر مربع
سالن پرورش گوساله : 3 سالن به ظرفيت 250 رأس جمعاً 1378 متر مربع
سالن پرورش گاو شيري : 3 سالن به ظرفيت 100 رأس جمعاً 2143 متر مربع
سالن شير دوشي : يك سالن 201 متر مربع
انبار و اتاق كارگري گاوداري: يك باب 45 متر مربع
آخرين وضعيت تأسيسات موجود:
ساختمان اداري : دو واحد بعنوان اداري، يك واحد محل استقراركارگران، يك
واحد مهمانسرا، دو واحد خالي)تصويرشماره1)
ساختمانهاي كارگري : پنج واحد مسكوني، پنج واحد خالي)تصويرشماره1)
انبار كندوهاي زنبور عسل : در اختياراداره کل منابع طبيعي سقز
سالن هاي پرورش طيور : در اجاره بخش خصوصي)تصويرشماره2)
انبارهاي علوفه و كنسانتره : هفت انبار در اختيار ايستگاه، يك انبار در اختيار بخش
خصوصي)تصويرشماره3)
سالن هاي پرورش بز و گوسفند : مورد استفاده جهت نگهداري گله داشتي بز مرخز و اجراي طرحهاي پژوهشي)تصويرشماره4)
سالنهاي پرورش گوساله : دو سالن غير قابل استفاده، يك سالن جهت اجراي طرحهاي
پژوهشي بازسازي شده
سالنهاي پرورش گاو شيري : غير قابل استفاده
وضعيت پرسنلي:
دو نفر كارشناس و شش نفر پرسنل نگهباني، خدماتي و كارگري بطور ثابت در ايستگاه سقز هستند.اعضاي هيئت علمي و محققين بخش تحقيقات علوم دامي با توجه به نياز طرحهاي پژوهشي در دست اجرا در مقاطع زماني لازم به ايستگاه مراجعه مي‌كنند.
«فعاليتهاي پژوهش در خصوص بز مرخز»
الف: پژوهشهاي پايه
اين گروه از پژوهشها بمنظور شناسايي و تعيين ظرفيتها و توانايي هاي بز مرخز انجام شده اند. پژوهشهاي انجام شده عبارتند از:
1ـ مقايسه خصوصيات مهم توليدي تيپهاي مختلف بز مرخز كردستان
2ـ بررسي كمي و كيفي الياف پوششي بزهاي مرخز كردستان
3-تكثير و احياي بز مرخز كردستان
ب: پژوهش هاي كاربردي
اين گروه از پژوهش ها به منظور رفع مسائل و مشكلات موجود و افزايش توليد و بهره وري انجام شده و جزو اولويتهاي پژوهشي در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كردستان هستند. پژوهش هاي كاربردي انجام شده عبارتند از:
1ـ بررسي مراحل مختلف فعاليت فوليكولي و اثر آن بر ريزش و مهمترين خصوصيات الياف پوششي بز مرخز كردستان
2ـ بررسي اثرنسبتهاي مختلف برگ بلوط ويونجه بركميت وكيفيت موهر توليدي بزهاي مرخز
3ـ بررسي نحوه توارث رنگ در بز مرخز و برآورد فراواني ژنها و ژنوتيپها در منطقه
4- بررسي اثرات سطوح مختلف انرژي و پروتئين جيره بر عملكرد پرواري و كميت و كيفيت الياف توليدي بزغاله هاي بز مرخز
5- بررسي كمي و كيفي سيمن توليدي بزهاي بزمرخز در سنين و فصول مختلف سال
« ساير فعاليتهاي پژوهشي »
از امكانات ايستگاهي موجود جهت اجراي طرحها و فعاليتهاي پژوهشي در ساير گرايشهاي بخش به شرح ذيل استفاده شده است.
1ـ بررسي عملكرد پرواري بزغاله هاي مويي منطقه سقز و بانه در سنين مختلف
2ـ تعيين قابليت هضم ضايعات و بقاياي كشاورزي از قبيل: كاه نخود، بقاياي آفتابگردان، بوته سيب زميني و كاه كلزا
«دستاوردها»
1ـ شناسايي ظرفيت و استعداد توليدي تيپهاي مختلف بزمرخز
2ـ شناسايي خصوصيات كمي و كيفي الياف پوششي بزمرخز
3ـ شناسايي خصوصيات و الگوي فصلي فعاليت فوليكولهاي مولد الياف پوششي بز مرخز
4ـ شناسايي اثر عوامل محيطي بر خصوصيات كمي و كيفي الياف پوششي بزمرخز
5ـ شناسايي چرخه رشد و ريزش الياف پوششي بز مرخز
6ـ شناسايي اثرات جايگزيني يونجه به جاي برگ بلوط بر خصوصيات كمي و كيفي الياف
پوششي بز مرخز
7ـ شناسايي نحوه توارث رنگ و برآورد فراواني ژنها وژنوتيپهاي مربوطه در گله ايستگاه
(منتشرنشده)
8ـ شناسايي نياز انرژي و پروتئين بزغاله هاي نر مرخز در دوره پروار (منتشر نشده)
9ـ ارزيابيكمي وكيفي سيمن توليدي بزهاي نرمرخز درسنين وفصول مختلف سال (منتشرنشده)
«برنامه هاي پشتيباني و پژوهشي»
الف: پشتيباني
1ـ بازسازي امكانات غير قابل استفاده جهت افزايش درآمد زايي ايستگاه
2ـ پيشگيري از تعدد فعاليتهاي جاري در ايستگاه
ب: پژوهشي
1ـ استفاده از گله موجود در ايستگاه در پروژه حفظ بز مرخز
2ـ استفاده از گله موجود در ايستگاه در پروژه اصلاح نژاد بز مرخز
3- اجراي فعاليتهاي پژوهشي در گرايشهاي فيزيولوژي توليد مثل و بيو تكنولوژي
4ـ اجراي پژوهشهاي كاربردي با توجه به نياز منطقه و پروژه هاي اجرايي