معرفی بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

اولین واحدهای تحقیقات کشاورزی استان کردستان با عناوین اداره اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال 1343 و اداره خاکشناسی در سال 1348 شکل گرفتند. در سال 1348 هم­زمان با تشکیل مؤسسه تحقیقات منابع طبیعی، یک پایگاه تحقیقاتی به نام مرکز تحقیقات جنگل‌کاری غرب کشور، در سنندج تأسیس شد. در سال 1362 با هدف انسجام‌ بخشیدن به مطالعات کشاورزی استان، مرکز تحقیقات کشاورزی تشکیل و در همین سال بخش تحقیقات بررسی آفات و بیماری‌های گیاهی نیز دایر گردید. در سال 1368 دو مرکز تحقیقات کشاورزی و تحقیقات منابع طبیعی با یکدیگر ادغام و یک مرکز واحد را تشکیل دادند. در سال 1371 با تفکیک وظایف وزارتخانه­های کشاورزی و جهاد سازندگی دو مرکز تحقیقات مستقل شامل مرکز تحقیقات کشاورزی و مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام دایر شدند. به دنبال ادغام وزارتخانه­ها در سال 1381، دو مرکز یاد شده مجدداً در سال 1383 ادغام و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی را شکل دادند. سرانجام در سال 1394 دو مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و مجتمع آموزش جهاد كشاورزي کردستان با هم ادغام و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان تشکیل شد. در سال 1395 ذیل سیاست­های چابک­سازی و تجمیع بخش­های تحقیقاتی زیر مجموعۀ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سه بخش تحقیقاتی اصلاح و تهیه نهال و بذر، گیاهپزشکی و خاک و آب با یکدیگر ادغام و بخش جدیدی تحت عنوان «بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی» ایجاد و راه­اندازی شد.

 

اهداف و سیاست‌های كلي بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

مهم‌ترین اهداف اين بخش عبارتند از معرفی ارقام جدید، انجام مطالعات سازگاری، تحقیقات به زراعی جهت بومی­کردن فناوری­ها، ‏تعیین شیوه­های مناسب مدیریت تولید محصولات باغی و زراعی، تکثیر هسته­های اولیه بذور، همکاری و نظارت ‏مستمر در فرآیند تولید انبوه ارقام جدید.

 برخي سياست هاي كلي اين بخش را مي توان به شرح ذيل خلاصه نمود:‏

تعيين مناسب­ترين عوامل مديريت توليد محصولات مختلف زراعي و باغي ‏

انجام آزمايشات آگروتكنيكي شامل تاريخ كاشت، تراكم بوته، آرايش كاشت و ...

همكاري در طرح هاي مشاركتي جهت تعيين نياز آبي و غذايي براي محصولات مختلف

توليد ارقام متحمل به خشكي و سرما در زمينه محصولات زراعي و باغي

پاسخگويي به نيازهاي خاص تحقيقاتي استان در زمينه محصولات زراعي و باغي

نظارت و مشاركت در زمينه توليد بذور مورد نياز كشاورزان ‏استان کردستان و استان­های مجاور

همکاری با مراکز و مؤسسات بین المللی ایکاردا، ایکریسات و سیمیت در زمینۀ اجرای پروژه­های بین المللی و اصلاح گیاهان زراعی مهم استان مانند گندم، جو و نخود

 

زیر بخش­های تحقیقاتی بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

زیر بخش تحقیقاتی باغبانی

زیر بخش تحقیقاتی گیاهپزشکی

زیر بخش تحقیقاتی خاک و آب

زیر بخش تحقیقاتی اصلاح و تهیه نهال و بذر

زیر بخش تحقیقاتی دیم

 

محورهای پژوهشی بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

تحقیقات گیاهپزشکی

تحقیقات علوم باغبانی

تحقیقات خاک و آب

تحققیقات کشاورزی دیم

تحقیقات دانه­های روغنی

تحقیقات ژنتیک و ذخایر توارثی گیاهی

تحقیقات علوفه آبی

 

ایستگاه‌های تحقیقاتی و امکانات بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

ايستگاه تحقيقاتی گريزه

ايستگاه تحقيقات كشاورزي گريزه به مساحت 56 هكتار در 12 كيلومتري جنوب شرقي شهر سنندج و در كنار جادة كمربندي اين شهر  واقع شده است. تأسيس ايستگاه به سال 1344 بر مي گردد كه در آن زمان ادارة اصلاح  بذر و نهال استان كردستان به منظور اجراي طرح هاي تحقيقاتي و تهيه نهال و بذور گواهي شده مورد نياز استان، فعاليت هاي خود را در اين ايستگاه متمركز نمود و بيش از 40 سال از سابقه فعاليت تحقيقاتي در اين ايستگاه مي گذرد. طول جغرافيايي ايستگاه  47 درجه و 1 دقيقه شرقي و عرض جغرافيايي آن 35 درجه و 16 دقيقه شمالي بوده و ارتفاع آن از سطح دريا 1405 متر مي‌باشد.

ايستگاه تحقيقاتي گريزه محل اصلي اجراي آزمايشات و پروژه هاي تحقيقاتي زراعت هاي آبي و محصولات باغباني در استان كردستان مي باشد  و در حال حاضر علاوه بر اجراي طرح هاي تحقيقاتي در زمينه توت فرنگي، درختان ميوه هسته دار، گردو، گياهان علوفه اي، دانه هاي روغني و غلات آبي، كلكسيون توت فرنگي كشور، باغات مادري  ارقام برتر ميوه و ساختمان هاي اداري بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، بخش تحقيقات گياهپزشكي و واحد تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال در اين ايستگاه قرار دارند.

 مساحت كل ساختمان هاي موجود در ايستگاه بالغ بر 3000 مترمربع بوده كه با احتساب محوطه اداري ايستگاه، نزديك به يك هكتار مي باشد. اراضي ايستگاه تحقيقاتي گريزه به دليل وضعيت آب و هوايي، ويژگي هاي خاك و فيزيوگرافي، نمايندة سطح وسيعي از اراضي آبي استان كردستان مي باشد. موقعيت مناسب، تنوع اراضي، ادوات و امكانات زيربنائي و وجود چهار حلقه چاه نيمه عميق با آبدهي 90 ليتر در ثانيه، قابليت هاي تحقيقاتي و مكان الگويي مناسبي جهت اجراي پروژه هاي تحقيقاتي و طرح هاي درآمدزايي در اين ايستگاه فراهم آورده است.

  شرايط آب و هوايي ايستگاه تحقيقاتي گريزه 

ميانگين حداقل دما: 4/5  درجه سانتيگراد

ميانگين حداكثر دما:  3/21  درجه سانتيگراد

تعداد روزهاي يخبندان:  107  روز 

حداقل مطلق درجه حرارت(سانتي گراد):   31-  درجه سانتيگراد                  

حداكثر مطلق درجه حرارت(سانتي گراد): 42  درجه سانتيگراد   

CDD: 8/443 درجه روز

HDD: 3/2475 درجه روز

 ميانگين بارندگي ساليانه:  471   ميلي متر        

ميانگين رطوبت نسبي:  47 %

متوسط سرعت باد:  9/3  گره          

 

مشخصات خاك، سيستم هاي آبياري و امكانات موجود در ايستگاه :

اين ايستگاه بر روي واحد‌هاي 4-2 يعني دشت هاي دانه‌اي نسبتاً مسطح و تراس هاي پايين حاشيه رودخانه قشلاق قرار گرفته است. بر اساس مطالعات به عمل آمده خاك ايستگاه را مي توان به 3 كلاس لوم رسي، لوم شني و شني لومي تقسيم نمود، بطوريكه  قسمت جنوبي ايستگاه به مساحت 25 هكتار داراي خاك عميق با بافت نسبتاً سنگين و بدون سنگريزه مي‌باشد و استعداد زراعت آبي را دارا مي باشد. با توجه به بررسي های انجام شده مشخصات خاک جنوب ايستگاه به صورت زير می­باشد.

بافت خاک: لومی رسی Clay Loam

درصد اشباع: 4/42 درصد

EC خاک:ds/m  1/1

pH خاک: 7/7

هر چه از طرف جنوب ايستگاه به سمت شمال ايستگاه پيش برويم بافت خاك سبك تر مي شود، بطوريكه قسمت شمالي ايستگاه داراي بافت خاك سبك شني لومي بوده و با توجه به شرايط مناسب آن براي محصولات باغباني،  اكثر باغات ميوه و خزانه مادري صنوبر در اراضي شمال ايستگاه واقع شده است. سيستم آبياري قطره اي (شامل 10 هكتار باغ، كلكسيون و طرح هاي تحقيقاتي توت فرنگي)  و سيستم آبياري باراني ( در سطح 32 هكتار شامل طرح هاي تحقيقاتي زراعي و كشت هاي درآمدزايي توليد علوفه و نهال صنوبر) بوسيله چهار حلقه چاه نيمه عميق مجهز به 7  دستگاه الكتروپمپ با مجموع آبدهي 90 ليتر در ثانيه در حال بهره برداري است.

 

ایستگاه تحقیقاتی قاملو  

ايستگاه تحقيقات كشاورزي قاملو با مساحت بيش از 130 هكتار در 25 كيلومتري شهرستان قروه و 75 كيلومتري شرق سنندج واقع شده است. ايستگاه قاملو در سال 1351 با هدف انجام تحقيقات به نژادي غلات ديم و گزينش لاين هاي مناسب براي ديمزارهاي استان كردستان و تكثير بذور پايه و مادري گندم و جو تأسيس شد و نزديك به 40 سال از سابقه فعاليت تحقيقاتي در اين ايستگاه مي گذرد. ايستگاه قاملو محل اصلي اجراي پروژه هاي تحقيقات كشاورزي ديم بويژه غلات (گندم و جو) و دانه هاي روغني مي باشد. طول جغرافيايي ايستگاه  47 درجه و 30 دقيقه شرقي و عرض جغرافيايي آن 35 درجه و 10 دقيقه شمالي بوده و ارتفاع آن از سطح دريا 1860 متر مي‌باشد. ايستگاه قاملو داراي شرايط اقليمي سردسير مي باشد. بافت خاك ايستگاه رسي _- رسي لومي با درصد بالايي از آهك بوده، pH خاك  در حدود 7/7-7/3 و درصد كربن آلي خاك بين 8/0– 5/0 متغير است. درصد رطوبت خاك در شرايط ظرفيت زراعي معادل 21/7  و در نقطه پژمردگي دايم 15/9 مي باشد.

در حال حاضر علاوه بر اجراي پروژه هاي تحقيقاتي ديم بخش هاي تحقيقاتي اصلاح و تهيه نهال و بذر، خاك و آب و گياهپزشكي، ساليانه بيش از 65 هكتار از اراضي ايستگاه به تكثير رده هاي مختلف بذور پرورشي گندم و جو اختصاص مي يابد. طي سال هاي اخير با توجه به شرايط خشكسالي و لزوم توليد بذور پرورشي با كيفيت، حدود100 هكتار از اراضي ايستگاه به سيستم آبياري باراني كلاسيك ثابت تجهيز شد.

 

    وضعيت آب و هوايي ايستگاه تحقيقات كشاورزي قاملو:

    ميانگين ساليانه حداقل دما:  2/35  درجه سانتيگراد   

    ميانگين بارندگي ساليانه:  343 ميلي متر                                                                                                                      

   حداقل مطلق درجه حرارت:  30/6 -  درجه سانتيگراد    

    ميانگين ساليانه رطوبت نسبي: 43/65 %

    ميانگين ساليانه حداكثر دما:  17/42 درجه سانتيگراد      

    ميانگين تعداد روزهاي يخبندان: 120 روز                                    

    حداكثر مطلق درجه حرارت: 38/5  درجه سانتيگراد

 

با توجه به اهميت و سطح زير كشت غلات (گندم و جو) در ديمزارهاي استان كردستان و لزوم دسترسي به ارقام پر محصول و مقاوم به تنش هاي زنده و غير زنده (بويژه سرما و خشكي) با پايداري عملكرد مناسب، انجام تحقيقات به نژادي و گزينش لاين هاي مناسب براي ديمزارهاي استان يكي از ضروريات بخش تحقيقات كشاورزي مي باشد. موقعيت جغرافيايي و آب وهوایي ايستگاه تحقيقات ديم قاملو به نحوي است كه زمينه را براي انجام چنين تحقيقاتي فراهم مي نمايد. در كنار معرفي ارقام جديد و برتر، در راستاي حل مسايل آگروتكنيكي و بررسي شيوه هاي مناسب كاشت، داشت و برداشت ارقام معرفي شده نيز تحقيقات لازم با هماهنگي موسسة تحقيقات كشاورزي ديم در طي سال هاي متمادي انجام گرفته است. علاوه بر اين توليد بذور اصلاح شده گندم و جو ديم در رده هاي مختلف بذري با كيفيت بسيار بالا براي جامعه زارعين استان يكي ديگر از رسالت هاي مهم محققين اين ايستگاه مي باشد. غير از فعاليت هاي تحقيقاتي، اين ايستگاه مكان بسيار مناسبي براي انجام فعاليت هاي آموزشي و ارائة آخرين يافته هاي تحقيقاتي استان در زمينه غلات به دانش آموختگان بخش كشاورزي و جامعه بهره‌بردار مي باشد.

 ارتباط با ساير مراكز تحقيقاتي داخلي و بين المللي از جمله مركز تحقيقات بين المللي ايكاردا كه يكي از مهمترين مراكز تحقيقاتي براي ارائه خدمات تحقيقاتي در مناطق خشك مي باشد و انجام پروژه هاي مشترك در راستاي اهداف سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي و  اعزام محققين به اين مراكز جهت بهره گيري از آخرين دستاوردهاي تحقيقاتي در زمينه غلات ديم از ديگر پتانسيل هاي ايستگاه تحقيقات كشاورزي قاملو مي باشد.

 

 

ایستگاه تحقیقاتی سارال

ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سارال در كنار جادة ارتباطي سنندج – سقز و در فاصلة 55كيلومتري شمال شهر سنندج  واقع شده است. تأسيس ايستگاه سارال به سال 1356 برمي گردد كه در آن زمان ادارة وقت خاكشناسي و حاصلخيزي خاك كردستان به منظور انجام پژوهش هاي مرتبط نسبت به خريد اراضي ايستگاه به وسعت 239 هكتار در ناحية سرشاخه هاي حوزة قشلاق از زيرحوزه هاي سيروان و در مرز مشترك با حوزة آبخيز سفيد رود اقدم نمود و از سال 1360 به بهره برداري كامل رسيد. ايستگاه تحقيقات سارال بين مدارهاي 35 درجه و 39 دقيقه و71 ثانيه و35 درجه و40 دقيقه  و 42 ثانيه عرض شمالي و نصف النهارات  47 درجه و 6 دقيقه , 22 ثانيه تا 47 درجه و 7 دقيقة و 59  ثانيه شرقي واقع گرديده و ارتفاع آن بين2090 - 2000 متر از سطح دريا  متغير مي باشد. ايستگاه سارال از نظر آب و هوايي داراي زمستان هاي سرد و تابستان هاي معتدل بوده و جزء مناطق استپي سرد محسوب مي گردد. رژيم رطوبتي و حرارتي خاكهاي آن Xeric Mesic  است و بطور كلي شامل فلاتي مرتفع و دو درة نسبتاٌ عميق مي باشد.اين ايستگاه  داراي 14 دهنه چشمه مي باشد كه در جوار هر يك از آنها استخر ذخيره اي احداث  شده و مجموع آبدهي چشمه ها 25-20 ليتر در ثانيه است. همچنين داراي يك باب استخر سنگي بتوني به ظرفيت تقريبي 17 هزار متر مكعب، يك منبع آب زيرزميني و يك منبع آب هوايي مي باشد. اراضي ايستگاه تحقيقاتي سارال بدليل وضعيت آب و هوايي، ويژگي هاي خاك و فيزيوگرافي آن نمايندة سطح وسيعي از اراضي استان كردستان مي باشد و محل اصلي اجراي پروژه هاي تحقيقاتي در زمينه حبوبات ديم، گياهان علوفه اي ديم، تحقيقات مرتع، آبخيزداري، تحقيقات خاك و آب و  و بيماري هاي غلات مي باشد.

 وضعيت آب و هوايي ايستگاه تحقيقاتي سارال :

  حداقل مطلق درجه حرارت:  21/8- درجه سانتيگراد  

  ميانگين حداقل دما:   15/5-  درجه سانتيگراد  

 حداكثر مطلق درجه حرارت:  36  درجه سانتيگراد         

  ميانگين حداكثر دما:  34/2  درجه سانتيگراد 

  ميانگين بارندگي ساليانه:  330/6   ميلي متر         

   تعداد روزهاي يخبندان:  131  روز                                    

اراضي ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سارال بدليل وضعيت آب و هوايي و ويژگي هاي خاك آن، نمايندة سطح وسيعي از اراضي ديم استان كردستان مي باشد. اين امر در كنار موقعيت مناسب ايستگاه، تنوع  اراضي و توپوگرافي آن، قابليت ها و مزيت هاي فراواني را در اين ايستگاه فراهم آورده، بطوريكه ساليانه متجاوز از 15 پروژه تحقيقاتي در اين ايستگاه  اجرا مي شود و مكان الگويي مناسبي جهت توسعه برنامه هاي تحقيقاتي بويژه تحقيقات حبوبات ديم، گياهان علوفه اي ديم، آفات و بيماري هاي غلات و حبوبات، تحقيقات منابع طبيعي، آبخيزداري و تحقيقات خاك و آب مي باشد .  ژرم پلاسم بسيار غني گياهان مرتعي در ايستگاه تحقيقاتي سارال كم نظير بوده و علاوه بر اجراي پروژه هاي تحقيقاتي، تكثير بذور پرورشي و كشت ازديادي گندم و نخود ديم در سطح وسيعي در ايستگاه تحقيقات سارال انجام مي گيرد.

 

 

آزمايشگاه تخصصی خاك و آب

آزمايشگاه بخش تحقيقات خاك و آب در سال 1356 فعاليت خود را در زمينه آزمايشات تعيين كيفيت آب آبياري، شيمي و فيزيك خاك شروع نمود و به تدريج با جذب نيروي متخصص كارشناسي، فعاليت خود را گسترده تر ساخت و انجام آزمايشات تجزيه گياه را به فعاليت هاي قبلي خود افزود. آزمايشگاه بخش تحقيقات خاك و آب تا كنون در راستاي اجراي سياست هاي تحقيقاتي موسسه تحقيقات خاك و آب در نيل به اهداف مصرف بهينه كود و آب و تغذيه علمي و اصولي محصولات زراعي و باغي در استان كردستان و همكاري در اجراي پروژه هاي تحقيقاتي بر روي محصولات ديم و آبي استراتژيك كشور گام موثري برداشته است.                                                                                          

اهم فعالیت های آزمايشگاه تخصصی خاك و آب

انجام تجزيه­هاي فيزيكوشيميايي بر روي نمونه­هاي آب، خاك و گياه

نظارت و كنترل فني بر تأسيس و نحوه كار آزمايشگاه هاي خصوصي استان

همكاري در بازديد علمي و آموزشي دوره­هاي كارآموزي

عضويت در كميته هاي فني